ڍڳو
ڍڳو
ڍڳو
ڍڳو (Ox): جانورن ۾ ڍڳو انسانن لاءِ ڪارائتو جاندار رهيو آهي. ڍڳي کي سنڌيءَ ۾ ’ڏاند‘ به چوندا آهن. ڍڳو سنڌ جي تهذيب جو اهم اهڃاڻ آهي، موهن جي دڙي جي کوٽائيءَ دوران به ڍڳي جي مورتي هٿ آئي آهي. هيءُ جانور زراعت جو ڪارگر جانور رهيو آهي. هر ڪاهڻ توڙي ڳرو سامان ڍوئڻ لاءِ ڪم ايندو آهي. جڏهن اڃا گاڏين ۽ مشينريءَ جو سرشتو عام نه ٿيو هو، ان وقت ڍڳو گهڻو ڪم ڏيندو هو، مثلاً ڏاند گاڏيءَ وسيلي ماڻهن جي اچ وڃ ٿيندي هئي، ان کان سواءِ ڳاهه ڳاهڻ، کوهه مان پاڻي ڪڍڻ، گهاڻي هلائڻ جهڙا سڀ ڪم ڍڳي ذريعي ٿيندا هئا، ان کان سواءِ ماڻهو شوق طور به ڍڳا پاليندا آهن. ڏاندن جي گوءِ يا ڊوڙ جا مقابلا به سنڌ ۾ عام جام ٿيندا آهن. ڊوڙ ۾ مٿن وڏا انعام رکيا ويندا آهن. هن شوق ۾ اڄڪلهه ڪجهه گهٽتائي اچي وئي آهي، پر باوجود ان جي مختلف ميلن ملاکڙن ۾ ڍڳن جا شوقين سونهن جي علامت طور ڍڳا سينگاري آڻيندا آهن.
ڍڳي جا ڪيترائي قسم ٿين ٿا: ڌونئرو ڍڳو، بگو ڍڳو، ڪارو ڍڳو وغيره. ڍڳن جا شوقين گوءِ دوران پنهنجي پاليل ڍڳن جا راڪيٽ، هوائي جهاز، ڪلاشن جهڙا نالا رکندا آهن. بار ڍوئيندڙ، ٻنيءَ ۾ هر ڪاهيندڙ يا ڊوڙ جي مقابلي وارن ڍڳن کي ڪيترا طاقت وارا کاڌا کارايا وڃن ٿا، جهڙوڪ: نج گيهه، بادام، پستا، کڙ، بوسو، گوار، چڻا وغيره.
ڍڳي جو نسل اڄڪلهه ختم ٿيندو وڃي. باوجود ان جي ٿر ۾ ڍڳي جا شوقين ڍڳا پاليندا رهن ٿا ۽ اڄ به ضرورت وقت ڍڳي کان مختلف ڪم وٺن ٿا.
لفظ ڍڳوھيٺين داخلائن ۾ پڻ استعمال ٿيل آھي
پالتو جانور - ڀاڱي جون ٻِيون داخلائون
رڍون ريڍو مالديسي جٽل
ڇُڇُر
داڳ/ داغ
ڍاٽِي اُٺ
ڇِلُ/ ڇِلي
ڇهڙون
آٿر
داماني ٻڪري
چانهِين